इतिहासाची सुवर्णाक्षरे

नाना नावासंबंधी ही माहिती आहे. गोपिकाबाई नाना फडणविसांस 'फडणीसपंत' असे म्हणत असे. 'नाना' हे नाव नानासाहेब पेशव्यांचे असल्यामुळे त्याचा उच्चार गोपिकाबाई करीत नसत. ह्यासंबंधी हरिपंत फडके यांचे एक पत्र आहे. "विद्यापना. मातुश्रींचे(गोपिकाबाईंची) दर्शन झाल्यावर फडणीसपंत काय करितात अशी गोष्ट प्रथम निघाली. तेव्हा मनात आले की, नाना का म्हणत नाही? फडणीसपंत का म्हणतात? तेव्हा तेथील माहितगारीने मनास आणितां, नाना म्हणत नाही, व मजला एक वेळ स्वामींनीही गोष्ट सांगितली होती की, फडणीसपंत म्हणत असतात. 'नाना' म्हणजे नानासाहेबांचे नाव ते घेत नाही, असे सांगितले. त्यावरून संशय गेला. नाहीतर फडणीसपंत कुन्ह्याने म्हणतात असे वाटत होते. मौजेची गोष्ट मनात आली ती लिहिली असे. र|| छ. २९ माहे साबान हे विद्यापना" #ऐतिहासिक_माहिती संदर्भ:- इतिहाससंग्रह - तुषार माने

हिंदुस्थानात पुरुष सैनिकांबरोबर स्त्रियांच्याही पलटणी होत्या. अशाच एका जेम्स हॉल नावाच्या स्त्रीचा उल्लेख उत्तर पेशवाईत सापडतो. ह्या बाई लष्करी कवायतीत निष्णात होत्या. मूळच्या फ्लोरेन्सच्या असणाऱ्या ह्या बाईंचा हिंदुस्थानाशी संबंध आला. मिस्टर जेम्स हॉल नावाचे गृहस्थ मद्रास येथे होते , त्यांच्याशी या बाईंचा विवाह झाला होता. पण काही कारणांमुळे नवऱ्याशी फारकत घेऊन या बाईनी शिपाईगिरीचा पेशा स्वीकारला होता. त्या स्त्री पलटणी तयार करीत असत. त्यांच्या लष्करी पेशावरून त्यांना जमालखान असे नाव मिळाले(बहुधा आपल्या लोकांनी नावाचा चुकीचा उच्चार केला असावा.) ह्या बाई १७८८ साली सवाई माधवराव पेशव्यांच्या कारकीर्दीत पुण्यात आल्या. इथे त्यांनी एक स्त्रीपलटण उभारली. बाईंचा स्वभाव बराच कडक होता. त्या मोगली सरदारांप्रमाणे मर्दानी पोषाख करून सेनानायकाचे काम करीत. त्यांच्या सेवेत एक ब्राह्मण नोकर होता व त्याच्याकडून काही अपराध घडल्यामुळे बाईनी त्यास मरेपर्यंत चोप दिला. ह्या प्रसंगामुळे नाना फडणीसांनी ह्या बाईंस लोहगडावर कैदेत ठेविले होते. तिथे त्या सात वर्ष कैदेत होत्या. पुढे शिंद्यांचा फ्रें...