इतिहासाची सुवर्णाक्षरे

एक कुशल प्रशासक आणि धडाडीचा सेनापती असणारी पेशव्यांच्या घरातील आसामी म्हणजे श्रीमंत सदाशिवराव भाऊ पेशवे!  हिंदुस्थानचा कारभार हिंदुस्थानी लोकांच्या हातात   असाच आग्रह धरणारा सदाशिवरावभाऊ हा इथल्या सांस्कृतिक आणि राजकीय एकात्मतेच महत्व ओळखणारा पहिला माणूस असला पाहिजे. सदाशिवरावभाऊ यांचा जन्म भाद्रपद शुद्ध द्वितीय,श्री शालिवाहन शके १६५२,साधारण नाम संवत्सरी,सोमवारी म्हणजेच ४ ऑगस्ट १७३० रोजी झाला. त्यांच्या आईचे नाव रखमाबाई होते. त्यांचे वडील चिमाजीआप्पा हे उत्कृष्ट सेनानी होते. सदाशिवरावभाऊंच्या जन्मामुळे बाजीरावांना खूप आनंद झाला(चिमाजीआप्पांचा पहिलाच पुत्र)पुण्यात साखऱ्या वाटण्यात आल्या. बाळाचे बारसे १४ ऑगस्ट रोजी करण्यात आले. बाळाची आजी म्हणजे राधाबाई यांनी त्याचे नाव "सदाशिव" ठेवले. हेच पुढे सदाशिवरावभाऊ उर्फ भाऊसाहेब या नावांनी ओळखले जाऊ लागले. भाऊंच्या जन्मानंतर त्यांच्या आई रखमाबाई यांची तब्येत ढासळत गेली. औषधे चालू होती पण कसलाच फरक पडला नाही. ३१ ऑगस्ट १७३०,सोमवारी रात्री त्या मृत्यू पावल्या. आपल्या आईचा केवळ एका महिन्याचा सहवास त्या बाळास लाभला. त्यांच्या आईच्या ...

(रतनपूरची लढाई ४ मार्च १७०६ रोजी झाली आणि या लढाईत मराठ्यांनी मुघल सैन्याला धूळ चारली पण अजूनही ह्या युद्धात गुजरातचा नायब सुभेदार अब्दुल हमीदखान स्वतः सैन्यानिशी सामील झाला नव्हता.) अब्दुल हमीदखान हा रतनपूरच्या दिशेने येत आहे अशी खबर मराठ्यांना लागली.मराठ्यांना वाटले की रतनपूरच्या लढाईच्या बातमी नंतर अब्दुल हमीदखान न जाणो,परत जाईल अगर आपल्या छावणीचा बंदोबस्त कडक ठेवील.असे करण्यास त्याला वेळ देऊ नये या विचाराने मराठ्यांनी रातोरात बाबापियारा उताराजवळ नर्मदा पार केली.अब्दुल हमीदखान त्याच दिवशी बाबापियारा उताराजवळ पोहोचला होता.त्याने आपली छावणी तयार केली होती.अब्दुल हमीदखानाबरोबर सफदरखान बाबी याची मुले महंमदशेर व महंमद सलाबत,महंमद अश्रफ,महंमद असद गानी,खलीलखान,मुसाहीबखान,मासूमकुली,आज्जमाबादेचा सुभेदार सय्यद मुझ्झफर उर्फ सय्यद मस्तू,पेठापूरचा ठाणेदार मीर अब्दुल्बहाब हे सरदार आणि अधिकारी होते.त्याच्याजवळ चार हजार स्वार व चार हजार पायदळ होते. मराठ्यांनी अब्दुल हमीदखानाच्या छावणीवर रात्रीच हल्ला केला.मोगाल्यांच्या सैन्यात हाहाःकार उडाला.अनेक लोक पाळत सुटले,रात्रीच्या अंधारात पळून जाणे ...